یکی از دغدغه های همیشگی دارندگان خودرو، نحوه نگهداری صحیح و افزایش طول عمر باتری خودرو است. در اولین گام باید بدانیم نقش باتری در خودرو چیست؟
اولین و اصلی ترین نقش باتری اتومبیل، راه اندازی موتور از طریق ایجاد جریان استارت اولیه با آمپر بالا میباشد. اهداف و کاربردهای باتری غیر از تامین برق لازم برای استارت زدن و جرقه زدن، شامل روشنایی چراغ ها و ایجاد انرژی پایدار و یکنواخت برای مصرف کننده هایی است که به مقدار انرژی بیشتر از ظرفیت سیستم شارژ نیازمندند؛ برای مثال در موقعی که موتور کار نمی کند تامین برق از طریق انرژی موجود در باطری صورت میگیرد.
در مرحله بعد باتری ماشین، توان الکتریکی سیستم را در مواقعی که سیستم شارژ فعال نیست، فراهم می کند. میزان عمر یک باتری به ریزش مواد فعال صفحات آن در اثر انقباض و انبساط این صفحات که در طول فرآیند شارژ و دشارژ اتفاق می‌افتد بستگی دارد. بنابراین هرچه عواملی این روند را تسریع کنند یا در این روند ضربه و اختلال ایجاد کنند، باطری زودتر دچار مشکل و خراب خواهد شد.
افزایش طول عمر باتری خودرو
باتری های خودرو معمولا در دو نوع دسته بندی میشوند. باتری های غیر سیلد (Unsealed) یا LM (مخفف عبارت Low Maintanace) که به مراقبت کمی نیاز دارند و باتری های سیلد (Sealed) یا FM (مخفف عبارت Free Maintanace) که بدون نیاز به مراقبت میباشند. از لحاظ ساختار داخلی باطری های با مراقبت کمتر دارای صفحه سرب آنتیموان/ کلسیم (دو آلیاژی یا هیبرید) هستند. در حالیکه باطری های بدون نیاز به مراقبت دارای صفحه سرب – کلسیم/ کلسیم هستند.
همانطور که از نامگذاری آنها پیداست، باتری های بدون نیاز به مراقبت (MF) نیازمند مراقبت خاصی نیستند و دارای عمری طولانی تر، شارژ سریعتر، مقاومت بیشتر در برابر شارژ بیش از حد (Over Charge)، خوردگی ترمینال کمتر و زمان مجاز طولانی تر جهت نگهدارى کالا قبل از فروش (Shelf Life) هستند اما در مقابل، هنگام دشارژ عمیق(Deep Discharge) به دلیل افزایش ریزش مواد فعال صفحات، نسبت به باتری های LM سریعتر از کار می افتند.
باتری های بدون نیاز به مراقبت
دلایل خرابی باتری ها
دشارژ عمیق، گرما و لرزش از مواردی هستند که مراحل تخریب آن را تسریع نموده و باعث تشکیل رسوب در آن می شوند که این رخداد نهایتا سبب اتصال کوتاه گردیده و باطری از کار می‌افتد. از دیگر عوامل تخریب باتری‌ها، سولفاته شدن آنهاست. علت اصلی سولفاته شدن باتری ها، دشارژ کامل یا عدم استفاده از آن به مدت بیش از ۶ ماه میباشد. در این حالت سولفات سرب صفحات را می پوشاند و توانایی شارژ شدن باتری را کاهش می یابد. یا ممکن است این خاصیت به طور کلی از بین برود و مواد فعال صفحات، دیگر قابلیت تحمل جریان دشارژ را نداشته و باتری از کار بیفتد. دشارژ کامل همچنین میتواند از گرمای زیاد زیر کاپوت باعث کاهش الکترولیت نیز میشود که برای جلوگیری از خرابی باتری باید تا حد معین به آن آب مقطر اضافه کرد.
همچنین خوب است بدانید که بد استارت خوردن ماشین خصوصاً در هوای سرد میتواند نشان دهنده ضعیف شدن باتری باشد. عامل دیگر خرابی باتری یعنی دشارژ عمیق نیز، ممکن است بعد از روشن کردن خودرو توسط اتصال باتری به باتری اتفاق بیافتد. بنابراین میبایست از این کار اجتناب کنید و باتری را به صورت صحیح شارژ نمایید.
اصولا یک باتری با کیفیت خوب در صورت نگهداری مناسب حدود ۱.۵ سال می تواند کار کند که در هوای گرم که بدترین محیط برای باتری است، میانگین طول عمر یک باتری اتومبیل با همین کیفیت به نصف کاهش می یابد.
عوامل خرابی باتری ها را به طور کلی میتوان به صورت زیر لیست کرد:
- کاهش الکترولیت (که عامل 50 درصد از کارافتادگی باطری هاست) به دلیل گرمای بیش از اندازه در زیر کاپوت یا شارژ بیش از حد
- دشارژ زیاد (ناشی از روشن ماندن چراغ های اتومبیل در حالت خاموش)
- عدم استفاده باطری به مدت طولانی (بیش از ۶ ماه)
- استفاده از باطری های با سایز نامناسب
- شل شدن تسمه دینام که باعث شارژ نشدن باطری میشود
- لرزش بیش از اندازه باطری (به دلیل لق شدن بست های نگهدارنده)
- استفاده از آب آلوده برای پر کردن باطری های LM
- خوردگی
- یخ زدگی
چک کردن ولتاژ باطری
نحوه نگهداری صحیح از باتری ماشین
موارد زیر در افزایش طول عمر باتری خودرو تاثیر بسزایی دارد:
بررسی سطح الکترولیت (در باتری های غیرسیلد)
محکم بودن سر باتری ها
تمیز کردن سطوح خورده شده قطب های باتری
چک کردن تسمه دینام جهت شارژ باتری
بسته به نوع باتری و شرایط آب و هوایی، میزان تناوب بررسی این موارد تغییر میکند. ولی حداقل یک بار قبل از شروع سرما و ماهی یک بار در گرما این مراقبت دوره ای از باتری های LM انجام شود. اگر سطح الکترولیت در این باتری ها پائین است، تا سطح مشخص شده توسط سازنده (2 میلیمتر بالاتر از سطح صفحات) باتری را از آب مقطر پر کنید. هیچ وقت، مخصوصا در فصل گرما، نباید بیش از اندازه در باتری آب بریزید.
بررسی سلامت سیستم شارژ خودرو
سیستم شارژ اتومبیل شامل دینام یا ژنراتور DC، رگولاتور ولتاژ (آفتامات)، باطری و لامپ هشدار یا آمپر دینام است. زمانی که موتور در حال حرکت است، هدف آن مهیا کردن توان برای بار الکتریکی اتومبیل (برای جرقه زنی، روشنایی، لوازم الکتریکی و …) و شارژ باتری اتومبیل است. اگر سیستم شارژ دچار نقص شده و از کار بیافتد، معمولاً یک لامپ هشدار روشن میشود و یا آمپر دینام وضعیت خوب (good) را نشان نمیدهد.
اصلی ترین عامل درست کار نکردن سیستم شارژ، وجود ایراد در تسمه تایم میباشد. اشکالاتی از قبیل لق شدن، فرسوده شدن یا پاره شدن تسمه دینام از جمله این ایرادات اند. پس ابتدا تسمه دینام را چک میکنیم. اگر تسمه دینام سالم بود با استفاده از یک باتری سالم دور موتور را برای مدت دو دقیقه به ۲۰۰۰ دور در دقیقه یا بیشتر (با در نظر گرفتن دمای محیط و بار) برسانید. ولتاژ باتری باید بین ۱۳ تا ۱۵.۱ ولت افزایش یابد.
در اکثر خودروها در یک روز گرم مقدار ولتاژ بین ۱۴ تا ۱۴.۵ ولت اندازه گیری خواهد شد. اغلب رگولاتورهای ولتاژ یا آفتامات ها، دارای جبران کننده دما (temperature compensated) برای شارژ درست باتری تحت شرایط مختلف محیطی هستند. هنگامی که دمای محیط کاهش می یابد، ولتاژ شارژ جهت غلبه بر مقاومت بالای باتری افزایش می یابد. بلعکس، وقتی که دمای محیط افزایش می یابد، ولتاژ شارژ کاهش می یابد.
سایر مواردی که بر ولتاژ شارژ اثر گذارند عبارتند از: شرایط باتری، وضعیت شارژ، بار الکتریکی، سطح و خلوص الکترولیت.
اگر ولتاژ بین دو قطب کمتر از ۱۳ ولت و تست باتری بعد از شارژ مجدد خوب باشد یا اگر هنوز شارژ نگه داشتن آن با مشکل مواجه است میبایست جهت بررسی دقیقتر خودرو رو نزد یک برقکار خودرو ببرید.
اگر ولتاژ خروجی بیش از ۱۵.۱ ولت است، سطح الکترولیت باتری پائین است یا بوی تخم مرغ فاسد شده در اطراف باتری به مشام می رسد، بنابراین احتمالاً باتری دچار شارژ بیش از حد (over charge) شده است و سیستم شارژ باید تست شود.
بررسی سیستم شارژ باتری خودرو
راه های افزایش طول عمر باتری خودرو
در زیر فهرستی از اقدامات در راستای افزایش طول عمر باتری آمده است:
- در طول تابستان یا در مناطق با آب و هوای گرم، به علت دمای زیاد زیر کاپوت و کاهش سریعتر سطح الکترولیت،باید سطح این مایع را مرتباً بررسی کنید و آب باتری را به سطح لازم برسانید.
- در آب و هوای سرد باتری سعی کنید همیشه باتری را کاملاً شارژ و موتور را گرم نگاه دارید.
- استفاده از محافظ عایق باتری میتواند با حفاظت از باتری در مقابل سرما و گرما،باعث افزایش طول عمر باتری گردد. برخی تولید کنندگان باتری نوعی باتری مخصوص مناطق گرمسیر تولید کرده اند که مقدار الکترولیت در باتری را افزایش داده اند تا خنک سازی بهتر انجام شود و یا از فرمولاسیون خاصی برای صفحه استفاده کرده اند.
- در آب و هوای گرم بهتر است از باتری های غیر سیلد استفاده شود. زیرا به علت گرمای شدید، نیاز به اضافه کردن آب و تنظیم سطح الکترولیت میباشد. همچنین میتوان غلظت ویژه آن را با هیدرومتر اندازه گرفت.
- حتما میزان آب کاهش یافته را با آب مقطر پر کنید. هرگز داخل باتری اسید یا آب آلوده نریزید. همینطور توجه داشته باشید که بیش از اندازه آن را از آب پر نکنید و سطح مایع را تنها تا سطح مشخص شده برسانید.
- قبل از استارت زدن کلیه تجهیزات برقی و چراغ های خودرو را خاموش کنید. بالا بودن بار مصرفی در هنگام استارت خوردن خودرو به باتری آسیب میزند.
- روشن ماندن چراغ ها یا دیگر تجهیزات برقی خودرو باعث دشارژ کامل باتری میشود. این مساله خصوصاً در باتری های بدون مراقبت و نگهداری (FM)، سبب خراب شدن باتری اتومبیل میشود. در صورت رخ دادن این اتفاق، بعد از شارژ کامل باتری برای تعیین خسارات وارده احتمالی باتری را تست کنید.
- در آب و هوای سرد، افزایش قطر کابل باتری (نمره سیم کوچکتر) به افزایش توان در دسترس باتری برای موتورهای استارتر کمک می کند.
- باتری های با شارژ کامل را در مکان های سرد قرار دهید و مرتباً هنگامی که مقدار شارژ آنها به کمتر از 80 درصد شارژ کامل می رسد یا بعد از 6 ماه (هر کدام زودتر اتفاق بیافتد) آن ها را شارژ کنید.
